Najczęstsze wady wymowy

Największą grupę wad wymowy stanowią wady artykulacyjne nazywane dyslalią – zakłócenie dźwięków mowy, zaburzenia artykulacji, zaburzenia wymowy. Jest to nieprawidłowość w wymawianiu jednej lub wielu głosek, a nawet wszystkich lub niemal wszystkich głosek od razu (bełkot). Zachowane są rytm, melodia

i akcent, sama wymowa jest jednak zniekształcona i mało lub zupełnie niezrozumiała.

W obrębie dyslalii wyróżniamy:

– seplenienie – nieprawidłowa wymowa głosek: s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, ś, ź, ć, dź

Rozróżniamy przy tym rodzaje seplenienia:

– międzyzębowe (sygmatyzm interdentalny) – język znajdujący się w linii środkowej lub z boku jamy ustnej wysuwa się miedzy zęby. Jest on spłaszczony (brak rowka) i dlatego powietrze rozprasza się po całej jego powierzchni. Brak zbliżenia dolnych i górnych zębów (dentalizacji)

– boczne (sygmatyzm lateralny) język układa się niesymetrycznie w obrębie jamy ustnej właściwej, strumień powietrza wydostaje się zamiast w linii środkowej – w linii bocznej (obustronnie lub jednostronnie)

– wargowo-zębowe (sygmatyzm labio-dentalny) – język nie bierze udziału w artykulacji. Szczelina tworzy się między dolną wargą

a górnymi siekaczami lub między górną wargą a dolnymi siekaczami

– przyzębowe (sygmatyzm addentalny) – język przyciska się do wewnętrznej powierzchni zębów

– dorsalne (sygmatyzm dorsalny) – szczelina tworzy się między dorsum a głównie dziąsłami

– nosowe (sygmatyzm nasalis) – układ języka jest prawidłowy, a podniebienie miękkie nie jest zupełnie opuszczone, co powoduje, że w czasie artykulacji głosek powietrze wydostaje się jednocześnie przez nos i przez usta

– krtaniowe (sygmatyzm laryngealis) – artykulacji głosek towarzyszy szmer krtaniowy lub zwarcie krtaniowe

– podniebienne (sygmatyzm palatalis) – wymowa głosek sz, ż, cz, dż pozornie zbliżona do ś, ź, ć, dź w wyniku zbliżania czubka języka do palatum (podniebienia)

– świszczące (sygmatyzm stridens)-dyskusyjne- bardzo ostre, świszczące brzmienie głosek dentalizowanych (czyli s, z, c, dz ś, ź, ć, dź, sz, ż, cz, dż), które powoduje silny prąd powietrza powstały w wyniku utworzenia się głębokiego rowka wzdłuż linii środkowej języka

– reranie (rotacyzm) – nieprawidłowa wymowa głoski r. Rozróżnia się m.in. następujące rodzaje rotacyzmu:

– języczkowe (rotacyzm uwularny) – zamiast czubka języka drga języczek (uwula)

– welarny – drga welum wraz z tylną częścią języka

– gardłowy (rotacyzm faryngalny) – drga obsada języka przy tylnej ścianie gardła

– międzyzębowy (rotacyzm interdentalny) – drga wsunięty język między zęby

– przedsionkowy – język drga w przedsionku, najczęściej przy górnej wardze

– wargowy (rotacyzm labialny) – może być dwuwargowy lub labiodentalny (wargowo-zębowy) – język drga wsunięty między zęby

– policzkowy (rotacyzm bucalis) – strumień powietrza kierowany jest w bok i wprowadza w drgania policzki

– rotacyzm jednouderzeniowy -dyskusyjny- przypominający dźwięk pośredni pomiędzy głoską r a l

Kappacyzm i gammacyzm – głoskom k, g towarzyszy zwarcie krtaniowe lub szmer krtaniowy

Lambdacyzm – nieprawidłowa realizacja głoski l najczęściej w postaci między innymi:

– l międzyzębowe – podczas realizacji głoski język wsuwa się miedzy zęby

– l bez zwarcia czubka języka z wałkiem dziąsłowym górnym

– l bez prawidłowej pionizacji języka

– Betacyzm – nieprawidłowa realizacja głoski b

– Tetacyzm – nieprawidłowa realizacja głosek t d n

– Nosowanie (rhinolalia) – zaburzenie artykulacji oraz zaburzenia barwy głosu w następstwie wadliwego rezonansu nosowego. Mówienie z nieprawidłowym poszumem nosowym; głoski nosowe wymawiane są jak głoski ustne lub odwrotnie

– Mowa bezdźwięczna – to zaburzenia w realizacji dźwięczności, które polegają na zastępowaniu głosek dźwięcznych ich odpowiednimi głoskami bezdźwięcznymi lub myleniu obu szeregów.