Najczęściej zadawane pytania

Czy z wady wymowy można wyrosnąć?

To pytanie często zadawane przez rodziców. Nie, z wady wymowy dziecko nie wyrośnie. Jednak rodzice niejednokrotnie otrzymują takie zapewnienie od innych fachowców, lecz nie od logopedów. Fachowcy ci nie posiadają wystarczającej wiedzy na temat rozwoju mowy dziecka, jaką dysponuje logopeda. Czujność rodzica zostaje uśpiona, a dziecko wielokrotnie traci szansę na pełnowartościowy rozwój mowy, gdyż zgłasza się do logopedy zbyt późno. Należy pamiętać, że partie mózgu odpowiedzialne za mowę osiągają dojrzałość do 4 r.ż, po tym czasie mówić można jedynie o korygowaniu mowy i szczególne znaczenie ma to w przypadku dzieci z tzw. epizodami okołoporodowymi jak i prenatalnymi. W przypadku wad wymowy, których przyczyną jest np. wadliwa budowa aparatu artykulacyjnego, również korekcja wady wymaga systematycznych ćwiczeń zleconych przez logopedę i przez niego nadzorowanych. 

Czy wady mowy można leczyć w każdym wieku?

Prawidłowa artykulacja uzależniona jest od wielu czynników, głównie odpowiedniej sprawności motorycznej (głównie warg i języka), właściwej percepcji słuchowej, prawidłowej budowy anatomicznej, odpowiedniej regulacji procesów nerwowych i biochemicznych w mózgu. Na każdym etapie rozwoju może dojść do uszkodzeń któregoś z elementów tej precyzyjnej “układanki”, jaką jest nasza wymowa. A więc wady wymowy występują nie tylko u dzieci, ale nie rzadko są one udziałem ludzi dorosłych. W gabinetach logopedycznych naszymi pacjentami są gimnazjaliści, uczniowie ponadgimnazjalni, studenci, osoby pracujące. Niejednokrotnie zaburzenia wymowy diagnozowane u tych pacjentów, to zaniedbania z okresu wczesnego dzieciństwa czy okresu edukacji wczesnoszkolnej. Osoby te mają świadomość swoich niedoskonałości w sferze artykulacji. Często ich decyzja o podjęciu zainspirowana jest przez środowisko rówieśnicze, znajomych, rodzinę, a czasem wynika z wymogów wykonywanej pracy zawodowej (np.: nauczyciele, prawnicy, dziennikarze, politycy). Ćwiczenia, proponowane przez logopedę, mogą zdecydowanie poprawić wymowę, co ogólnie korzystnie wpływa na funkcjonowanie pacjenta w każdej sytuacji komunikacyjnej.Wynika z tego, że nie korygowane zaburzenia mowy, stwierdzone u małych dzieci, mogą odbić się szerokim echem w przyszłości i rzutować na karierę zawodową, relacje z innymi ludźmi.Jest to jeszcze jeden argument na to, aby wszelkie dostrzegane nieprawidłowości w procesie nabywania mowy u naszych dzieci były konsultowane z logopedami.

Dlaczego tak ważne jest wczesne rozpoczęcie terapii logopedycznej?

Wady wymowy u dwu?, trzylatka koryguje się dość szybko. Sześciolatkowi trzeba już poświęcić znacznie więcej czasu. Natomiast dziecko w wieku szkolnym trafiające do logopedy zwykle wymaga dodatkowo reedukacji, gdyż wady mowy są na tyle utrwalone, że rzutują na jego rozwój intelektualny, funkcjonowanie w szkole i grupie rówieśniczej. Uczniowie z zaburzeniami rozwoju mowy napotykają na różne trudności w opanowaniu wiedzy szkolnej ? częściej od innych doznają niepowodzeń w nauce. Czytanie i pisanie to przecież wyższy etap rozwoju mowy.

Ile trwa terapia logopedyczna?

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie. Kwestia ta jest bardzo indywidualna, a czas trwania terapii zależy od wielu czynników. Najważniejsze czynniki wpływające na czas trwania terapii to:

– rodzaj wady wymowy, rodzaj zaburzenia mowy;

– wiek pacjenta;

– intensyfikacja i systematyczność zajęć, czyli to jak często i systematycznie pacjent ćwiczy;

– nastawienie samego pacjenta (pozytywne z pewnością przyniesie szybsze efekty);

– współpraca z rodzicami lub opiekunami dziecka, pacjenta 

Czy rozwój mowy dziewczynek i chłopców ma różny przebieg?

W literaturze przedmiotu podkreśla się różnorodność i indywidualność osobniczą w rozwoju mowy, uwarunkowaną czynnikami genetycznymi, intelektualnymi, zdrowotnymi, a także środowiskiem, w jakim wzrasta dziecko. Różnice te dotyczą także płci. Obiegowa opinia głosi, że rozwój mowy u dziewczynek przebiega szybciej. W literaturze można doszukać się potwierdzenia takiego stanowiska. Dotyczy to nie tylko takich aspektów mowy, jak artykulacja, ale również nabywania podstaw systemu językowego. W grupie dzieci 3-4-letnich z opóźnionym rozwojem mowy proporcja chłopców do dziewczynek wynosi 3:1. (Zaleski,1992). Przyczyną tego może być wolniejszy, uwarunkowany hormonalnie, rozwoj struktur mózgowych ważnych dla mowy u chłopców.(Krasowicz, Kupis, 2001). Nie są to jednak różnice bardzo duże i nie mogą usprawiedliwiać każdego opóźnienia mowy, występującego u chłopców.

Kiedy dziecko powinno wymawiać głoski sz, ż, cz, dż?

Głoski te, wchodzące w skład szeregu przedniojęzykowo-dziąsłowego, należą do najtrudniejszych głosek języka polskiego, ponieważ wymagają dużej sprawności całego aparatu mownego, głównie warg i języka, a także prawidłowo funkcjonującego słuchu.Zgodnie z artykulacyjnymi normami rozwojowymi, głoski te pojawiają się w wieku pięciu lat, czasem nawet wcześniej. Jednakże u wielu dzieci sześcioletnich i siedmioletnich brak jest jeszcze prawidłowej realizacji tych głosek. U podłoża takiego stanu wymowy leży często niższa sprawność języka, który ma problemy z pionowym ruchem w części przedniej. Należy pamiętać, że dwie ważne funkcje fizjologiczne języka: połykanie i pozycja spoczynkowa odbywają się właśnie za pomocą pionowego podnoszenia języka do wałka dziąsłowego, więc dzieci oddychające ustami czy nieprawidłowo połykające często mają trudności z wymową tych głosek. Bywa jednak, że przyczyny są znacznie bardziej skomplikowane. Jeżeli więc dziecko, będące w klasie zerowej, nie wymawia głosek sz,ż,cz,dż, należy zgłosić się do logopedy, który określi przyczynę opóźnienia i podejmie terapię logopedyczną.

Dlaczego głoska “r” jest trudna do wymówienia?

Zespół ruchów artykulacyjnych, charakteryzujących te głoskę, jest złożony ze względu na konieczność powstania wibracji koniuszka języka i odpowiedniego tempa tego ruchu. Aby sprostać takim wymaganiom, język musi wykazać się precyzją i elastycznością, co u jednych dzieci obserwujemy w wieku 3 – 5 lat, a u innych taki poziom sprawności jest możliwy po wspomaganiu odpowiednimi ćwiczeniami.U większości dzieci głoska r pojawia się około 3 – 5 roku życia. Początkowo jej zastępstwem jest głoska j ( np. rak – jak ), potem głoska l ( rak – lak ), aby osiągnąć swą doskonałość w postaci prawidłowej wymowy r (rak – rak).Pojawiają się w wymowie dzieci także inne sposoby radzenia sobie z tą głoską, które polegają na jej opuszczaniu, bądź zamianie na inne, np.: ł (rak – łak ).Oprócz normalnego schematu rozwoju tej głoski, czyli j – l – r, pojawiać mogą się inne nieprawidłowe artykulacje, czyli deformacje. Są to przykładowo takie sytuacje, kiedy pacjent wymawia głoskę r z drgającym językiem między zębami, z językiem w pozycji bocznej, drgania obejmują wargi, bądź jest to, popularnie nazwane, r francuskie. R to głoska, która daje, niestety, największe możliwości zniekształceń z całego zestawu głosek polskich. Jeżeli nie ma przeszkód anatomicznych, (np. skrócenie wędzidełka), to najczęściej skutek przynosi usprawnienie pracy języka, a zwłaszcza “gimnastyka” jego czubka. Trzeba pamiętać jednak o tym, że długo utrzymujące się zastępstwa głoski r są trudniejsze do korekcji. Warto zatem zasięgnąć porady logopedy, aby ocenił on perspektywy pojawienia się prawidłowej wymowy tej “kapryśnej” głoski.

Co to znaczy zbyt krótkie wędzidełko?

Wędzidełko zbudowane z tkanek miękkich, pokryte błoną śluzową, widoczne jest po podniesieniu języka do górnych zębów. Nie zawsze jego budowa pozwala na wykonanie takiego ruchu. Jeśli jest zbyt krótkie, co nazywa się ankyloglosją, może stwarzać problem dla prawidłowej artykulacji wielu głosek, głównie tych, które wymagają uniesienia języka do góry, tak jak np. przy głoskach: sz,ż,cz,dż,r,l. Według ostatnich badań B.Ostapiuk (1998,2000), każda osoba, u której stwierdza się zbyt krótkie wędzidełko, wymawia nieprawidłowo co najmniej jedną z głosek. Czasem istnieje wskazanie do zabiegu podcięcia wędzidełka, ale należy poprzeć tę decyzję ćwiczeniami logopedycznymi, co jest ważną informacją dla rodziców. O wykonaniu takiego zabiegu decyduje lekarz we współpracy z logopedą.